Nhiều năm qua, người đọc ở Việt Nam đã tiếp xúc với những tác phẩm văn học nước ngoài qua các bản dịch bằng tiếng Việt được đánh giá cao. Nhiều dịch giả đã xác lập được uy tín trong người đọc, như: Nhữ Thành, Cao Xuân Hạo, Tuấn Ðô, Thúy Toàn, Phan Hồng Giang, Nguyễn Hữu Dũng,... Nên đã có bạn đọc không chỉ tìm tác phẩm nổi tiếng, mà còn xem người dịch là ai thì mới mua sách.

Những năm gần đây, quan hệ với thế giới mở rộng tạo điều kiện để tác phẩm văn học của nước ngoài đến với bạn đọc Việt Nam nhiều hơn, và khi nhu cầu đọc tác phẩm văn học nước ngoài của công chúng đã nâng cao, thì văn học dịch ở Việt Nam cũng có thay đổi.

Và thực tế cho thấy, bên cạnh tình trạng còn thiếu chọn lọc trong việc chọn dịch tác phẩm, còn có một nghịch lý là tác phẩm dịch xuất bản rất nhiều, nhưng bản dịch có chất lượng tốt thì rất ít, đến mức khái niệm "thảm họa dịch thuật" đã ra đời để phản ánh tình trạng cẩu thả trong một số tác phẩm dịch.

Ðến gần đây, câu văn được dịch là "Bố em chết vì ung thư tử cung" đã trở thành một thí dụ điển hình! Vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn khi trên in-tơ-nét xuất hiện nhiều bản dịch truyện online chất lượng kém; trong đó có người dịch lạm dụng công cụ dịch nhanh trên in-tơ-nét, và dù không biết ngoại ngữ họ vẫn dựa vào công cụ này để làm ra bản dịch, rồi chỉnh sửa lời lẽ, câu chữ sao cho dễ đọc, sau đó đăng tải trên các diễn đàn, blog quy tụ người cùng sở thích.

Những người dịch này thường được gọi là editor online (biên tập viên trực tuyến) và hiển nhiên, khi không hiểu rõ ngôn ngữ gốc của tác phẩm, sẽ không bảo đảm được tính chính xác của văn bản, thậm chí là bản dịch chứa đựng những lỗi sai lệch, ngô nghê, "chữ tác đánh chữ tộ".

Gần đây, trên mạng xã hội X, một công ty sách còn đăng tải thông tin tuyển dụng biên tập viên văn học nước ngoài, trong đó đánh giá năng lực của người biên tập căn cứ vào "một trích đoạn mà bạn đã edit (biên tập - NH) tâm huyết nhất" không cần người biên tập phải biết ngôn ngữ gốc của tác phẩm.

Ðây là thái độ rất vô trách nhiệm với người đọc và việc tuyển dụng này đã lập tức bị phản ứng gay gắt, thậm chí có người khẳng định sẽ từ chối mua sách của công ty nọ... Dù thế nào thì một bản dịch tác phẩm văn học có chất lượng tốt vẫn luôn là tổng hòa của nhiều yếu tố; bởi quá trình dịch thuật đòi hỏi dịch giả phải thông thạo ngôn ngữ gốc của tác phẩm, thông thạo tiếng Việt, vừa có vốn văn hóa, vốn tri thức phong phú, rất linh hoạt trong khi sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt, mô tả...

Dịch sách nói chung, dịch tác phẩm văn học nói riêng, không đơn giản chỉ là chuyển ngữ, bản dịch phải đưa tới cho người đọc Việt Nam một văn bản thuần Việt, trong khi vẫn giữ được giá trị của văn bản gốc.

Nhìn từ quá trình phát triển xã hội, có thể coi các tác phẩm dịch đúng đắn là nguồn tri thức khoa học và văn hóa - nghệ thuật hết sức quan trọng, sách dịch có khả năng vừa góp phần nâng cao hiểu biết, cung cấp và bổ sung tri thức khoa học, góp phần thỏa mãn nhu cầu thẩm mỹ... của công chúng.

Vì thế, đã đến lúc những cơ quan có trách nhiệm cần xem xét, tổ chức, quản lý vấn đề dịch và xuất bản một cách nghiêm túc hơn nữa.

NGUYỄN HÒA

Tags : dịch thuật,  dịch vụ dịch thuật,  công ty dịch thuật,  công ty phiên dịch,  dịch công chứng,  công chứng dịch thuật,  dịch thuật công chứng,  dịch tiếng anh,  giá dịch thuật, phien dich, phiên dịch, công ty phien dịch